Eğer siz de bu korkuyu taşıyanlardansanız yalnız değilsiniz. Amerika Birleşik Devletleri’nde bu günden etkilenen kişi sayısının 17 ila 21 milyon arasında olduğu tahmin ediliyor. Bu kişiler arasında 13. Cuma’da uçağa binmeyenler, evden çıkmayanlar, hatta büyük kararlarını bu tarihten uzak tutanlar bile var.
Bu korkunun adı, Cuma anlamına gelen İskandinav tanrıçası Frigga’dan geliyor. 13 sayısının kendisinden duyulan korkuya ise daha genel olarak triskaidekaphobia deniyor. Öyle ki, bazı binalarda 13. kat yoktur, otellerde 13 numaralı oda tercih edilmez, bazı uçaklarda 13. sıra atlanır. Hatta 13 kişilik masalarda oturmayı reddedenler bile bulunur.
Peki bu korku nereden kaynaklanıyor?
Mitler, numeroloji ve korku filmleri
13 sayısına dair korkunun kökenlerini net şekilde belirlemek zor olsa da, bazı efsaneler bu inancın oluşmasına katkı sağlamış olabilir.
Bir Viking efsanesinde, 12 tanrının Valhalla’da düzenlediği şölene davetsiz olarak 13. tanrı Loki katılır. Loki, kör tanrı Hodr’u kandırarak ona ökseotundan yapılmış bir ok verir. Hodr bu okla güzellik tanrısı Balder’i vurur ve öldürür. Bu olaydan sonra 13 sayısı huzursuzluk ve felaketin simgesi hâline gelir.
Bu tür inançlar zamanla Hristiyanlıkla harmanlanarak yayılmıştır. İsa’nın Son Akşam Yemeğinde 13 kişi bulunur ve 13. kişi olan Yahuda İskaryot, İsa’ya ihanet eder. Hristiyan inancına göre bu ihanet, ertesi gün, yani Kutsal Cuma’da İsa’nın çarmıha gerilmesiyle sonuçlanır. İncil yorumlarına göre Cuma günü aynı zamanda Adem ile Havva’nın yasak meyveyi yemesi ve Kabil’in kardeşi Habil’i öldürmesi gibi olaylarla da ilişkilendirilir.
Bunlara ek olarak, numerolojiye göre 12 sayısı düzenin ve bütünlüğün simgesidir. Örneğin yıl 12 aya bölünür, saatler 12’lik döngülerle işler, Zodyak 12 burçtan oluşur. 13 ise bu düzenin dışına çıkmak anlamına gelir ve rahatsızlık hissi uyandırır.
13. Cuma’nın uğursuzluğu sadece dini ve efsanevi kökenlerle sınırlı kalmamıştır. Geoffrey Chaucer, 14. yüzyılda yazdığı Canterbury Hikayelerinde bir Cuma günü yaşanan talihsizliklerden bahseder. Yüzyıllar sonra ise bu inanç sinema ile daha da güçlenmiştir. 1980’lerde başlayan 13. Cuma film serisi, Jason karakteriyle bu günü korku ve şiddetle özdeşleştirmiştir.
Ayrıca 1907 yılında yayımlanan On Üçüncü Cuma adlı roman, borsayı altüst eden bir adamı konu alır. 13 Eylül 1940 Cuma günü Buckingham Sarayı’na bombalar yağmıştır. 1970’de ise Apollo 13 görevi, ismiyle bile felaketin habercisi olarak görülmüştür.
Herkes aynı fikirde değil
Batı'da yaygın olan bu inanç, her kültürde aynı şekilde karşılık bulmaz. Örneğin İspanyol ve Yunan toplumlarında uğursuz gün olarak 13. Salı kabul edilir. Yunan mitolojisinde Salı günü, savaş tanrısı Ares’le ilişkilendirilir. Ayrıca Konstantinopolis’in hem 1204’teki Haçlılar hem de 1453’te Osmanlılar tarafından fethedildiği günün Salı olması, bu inancı pekiştirir.
İtalya’da ise 13 değil, 17 sayısı uğursuz sayılır. Çünkü Roma rakamlarıyla XVII şeklinde yazılan 17, yeniden sıralandığında VIXI kelimesini oluşturur. Bu kelime Latince'de “yaşamıştım” anlamına gelir ve ölümle ilişkilendirilir. Bu yüzden İtalyan havayolu şirketi Alitalia uçaklarında 17. sıra yer almaz.
Paganlar ve Taylor Swift
Kadim inanç sistemlerinde ise 13 ve Cuma günü aslında kutsal kabul edilirdi. Cuma günü, doğurganlık ve kader tanrıçası Frigga’ya adanmıştı. Pagan toplumlarda kadınlar, ay ve doğa döngüsüyle uyumlu olarak bu günü kutlardı. 13 ise bir yıldaki ay döngülerine denk geldiği için bereket ve yaşamın simgesiydi.
Modern çağda bu anlayış, bazı kişiler tarafından hala yaşatılıyor. Örneğin dünyaca ünlü şarkıcı Taylor Swift, 13 sayısını uğurlu kabul ettiğini defalarca dile getirdi. 13’ünde doğdu, 13. yaş gününü 13. Cuma’da kutladı. İlk albümü 13 haftada altın plak kazandı ve 1 numara olan ilk şarkısı 13 saniyelik bir girişe sahipti. Konserlerinde eline 13 yazarak sahneye çıkan Swift, 13’ü kariyerinin merkezine koydu.
13. Cuma’nın uğursuzlukla anılması; mitlerden dini anlatılara, sayısal sembolizmden sinema ve müziğe kadar geniş bir etki alanında şekillendi. Kimileri için korku ve kaçınma sebebi olan bu tarih, kimileri için ise güç ve uğurla ilişkilendirilmeye devam ediyor.
