Brezilya'nın Rio de Janeiro kentinde BRICS liderlerinin katılımıyla düzenlenen iki günlük zirve devam ediyor. Zirvenin ilk oturumlarının tamamlandığı pazar günü liderler, gümrük vergilerinin arttırılmasını ve İran'a yönelik saldırıları kınadı ancak ABD Başkanı Donald Trump'ın adını telaffuz etmekten kaçındı.
İsrail'in Orta Doğu'daki askeri eylemlerini de hedef alan grubun bildirisinde, kurucu üye Rusya'ya eleştiri yöneltilmedi ve savaşın parçaladığı Ukrayna'dan sadece bir kez bahsedildi.
Grup, "DTÖ (Dünya Ticaret Örgütü) kurallarıyla tutarsız" olduğunu belirttiği gümrük vergilerindeki artışla ilgili "ciddi endişelerini" dile getirdiği bir bildiri yayınladı. ABD'ye yönelik dolaylı bir eleştiri olarak, bu kısıtlamaların "küresel ticareti azaltma, küresel tedarik zincirlerini bozma ve belirsizliğe yol açma tehdidi" taşıdığı belirtildi.
Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva, NATO'nun savunma harcamalarını üye ülkelerin GSYH'lerinin yüzde 5'ine kadar çıkarma kararını da eleştirerek, "savaşa yatırım yapmanın barışa yatırım yapmaktan her zaman daha kolay olduğunu" söyledi.
Bildiride ayrıca, İran'a yönelik saldırılar da, bu saldırıları gerçekleştiren iki ülke olan ABD ve İsrail'in adı geçmeden eleştirildi.
BRICS liderleri, Gazze'deki insani durumdan duydukları "ciddi endişeyi" dile getirerek, tüm rehinelerin serbest bırakılması ve müzakere masasına dönülmesi çağrısında bulundu ve iki devletli çözüme bağlılıklarını yineledi.
Grubun 31 sayfalık bildirisinde Ukrayna'dan sadece bir kez bahsedilirken, Ukrayna'nın Rusya'ya yönelik son saldırıları "en güçlü ifadelerle" kınandı.
Türkiye'nin katılımı
Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, 17. BRICS Zirvesi'ne Dışişleri Bakanı Hakan Fidan'ın, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ı temsilen katılım gösterdiği belirtildi.
Geçtiğimiz yıldan bu yana Türkiye'nin BRICS grubuna katılabileceğine dair birçok haber gündeme geldi.
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) merkezli Bloomberg, Eylül 2024'te yayınladığı bir haberde Türkiye'nin BRICS örgütüne aylar önce bir başvuruda bulunduğunu belirtti. Euronews'ün ulaştığı Dışişleri Bakanlığı kaynakları, Ankara'nın BRICS'e başvuruda bulunduğuna dair bir bilgi paylaşılmadığını bildirirken, sürece yönelik soruları yanıtsız bıraktılar.
Bloomberg'e konuşan kaynaklar, Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne (AB) katılma sürecinde senelerdir bir ilerleme görülmeyişinin yol açtığı hayal kırıklığı ve hüsranın gölgesinde bu başvurunun yapıldığını aktardı.
Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova, Haziran 2024'te yaptığı açıklamasında, Türkiye'nin üyeliğine ilişkin, "Birliğin kapılarının açık olduğunu biliyorsunuz. Belirli kriterler var, bunlar ülkelerin bir elitler kulübüne değil, karşılıklı saygıya dayalı birliğe üye olma arzusuyla uyumlu olmalıdır" ifadelerini kullanmıştı.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ise, "İlişkimiz var, görüşmelerimizi, müzakerelerimizi yapıyoruz üye ülkelerle. Çünkü onlar da şu an bir evrim sürecindeler," demişti.
Zirveye katılmayan isimler dikkat çekti
Zirvede yapay zeka ve iklim değişikliği gibi başlıkları öne çıkarmaya çalışan Brezilya Devlet Başkanı Silva'nın çabaları, bazı önemli liderlerin katılmaması nedeniyle gölgede kaldı.
Bu liderler arasında Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de yer alıyor. Putin, Rusya'nın Ukrayna'yı geniş çaplı işgalinin ardından hakkında uluslararası tutuklama emri çıkarılmasının ardından yurt dışı seyahatlerinden kaçınmaya devam ediyor.
İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan ve Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi de Rio de Janeiro'daki zirveye katılmadı.
Geçtiğimiz yıl 2 kat büyüyen blokta yaşanan uyumsuzluğun, bloğun dünya meselelerinde yeni bir dayanak noktası olma kabiliyetini zora sokabileceğini söyleyen analistler, zirvenin ılımlı gündemini de üye ülkelerin Trump'ın radarından uzak durma çabası olarak değerlendiriyor.
Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika tarafından kurulan BRICS bloğuna geçen yıl Endonezya, İran, Mısır, Etiyopya ve Birleşik Arap Emirlikleri de eklendi. Ayrıca Belarus, Küba ve Vietnam'ı da içeren yeni bir "stratejik ortaklar" kategorisi oluşturdu.
