İşte deja vu’nun bilimsel açıklaması ve neden bazı kişiler daha sık görüyor?

“Deja vu” Fransızca kökenli bir terim olup “zaten görülmüş” anlamına geliyor. Günlük yaşamda bir mekâna ilk kez gittiğimizde ya da biriyle ilk defa konuştuğumuzda, yaşadığımız “Bunu daha önce yaşamıştım” hissi bu fenomenin tipik örneği.

Bilim insanlarına göre deja vu, geçmişte yaşanmış bir olayı hatırlamak değil; beynin kısa süreli bir hatasından kaynaklanan bir “hafıza yanılsaması.” Araştırmalar, bu hissin beynin hafıza merkezlerinden biri olan hipokampus ile bağlantılı olduğunu gösteriyor.

Beyin nasıl yanılıyor?

Yeni bir anıyı işlerken beyin bazen onu yanlışlıkla daha önce kaydedilmiş gibi etiketliyor. Bu da kişide tanıdıklık hissi yaratıyor. Aslında o an tamamen yeni olsa da, beyin onu geçmişte yaşanmış gibi algılıyor.

Nörologlar, deja vu’nun genellikle temporal lobda kısa süreli elektriksel dalgalanmalarla tetiklendiğini belirtiyor. Bu bölge, hem görsel hem de duygusal hafızayı yönetiyor; yani beynin “kısa devre yapması”, sahte bir hatıra hissi yaratıyor.

Bazı insanlarda daha sık görülmesinin nedeni

Deja vu deneyimi genellikle genç ve bilişsel olarak aktif bireylerde daha sık yaşanıyor. Beynin daha hızlı bilgi işlemesi, sistemde kısa süreli “senkron kayması”na yol açabiliyor. Epilepsi hastalarında deja vu’nun daha yoğun görülmesi de bu hissin nörolojik temellerini doğrulayan bir kanıt olarak değerlendiriliyor.

Yoğun hayal gücü, stres veya uykusuzluk gibi faktörler de deja vu’yu tetikleyebilir. Özellikle rüya ile gerçek arasındaki sınırın bulanıklaştığı anlarda, beyin yaşanan anı yanlış sınıflandırarak tanıdıklık hissi yaratıyor.

Bazı araştırmalar, deja vu’nun beynin gerçeklik kontrol mekanizmasının kısa bir deneme sürümü olduğunu öne sürüyor. Yani zihnimiz, “Bu sahne tanıdık mı yoksa tamamen yeni mi?” sorusunu test ederken kısa süreli bir yanılgıya düşüyor.

Deja vu’nun ardında gizemli bir geçmiş yok; daha çok beynin karmaşık bilgi akışında yaşanan kısa bir karışıklık var. Bu anlar, insan zihninin ne kadar şaşırtıcı ve etkileyici çalıştığını gösteriyor.

Özetle, deja vu bir “optik illüzyon” gibi; gerçek ile hayalin birkaç saniyeliğine karıştığı, bilincin sınırlarında dolaşan büyüleyici bir yanılsama.